मालूम हुन्छ शायद दुई हावाको लहर भेट गरे होलान् जस्तो कल्पनाको लहर वस्तुको याधार्थिक लहराहरूसँग मिल्दै-मिल्दै लेखहरू बन्दछन् । त्यो खँदिलो भयो-सुनसानबाट !
मैले बुझे ! आँखामा चाप पर्नुको कारण तलतिरको झलक रहेछ ! यो पहेँलो धानको मध्याह्नी चहक हो! धेरै जना दशैंलाई खाने
समय सम्झन्छन्, शायद टीका लाउने पनि र
जूवा खेल्ने पनि ! तर
कोजाग्रत पूणिमामा यी धानका खेत सुतेर स्वप्न देख्ता देखेको भए अरू
कुरा सम्झन्थे । अहिले यिनमा त्यो नरम स्वप्निलता छैन, यद्यपि शान्ति
छ- दूधालु बालाको चञ्चलता छैन-छ अलि-अलि सिसिंर ! त्यो त बूढै भए पनि जीवनस्वादिनी सङ्गत देखाउने 'रवीन्द्र' स्पन्दनको प्राकृत संकेत
जस्तो छ । चौकोस पाताहरू काटिंदैछन् । दुई-तीन कुनिउँले नबताउँदै
भन्दछन् कि टुक्चानेरका खेतले तल्सिङ्घ बुझाइसके ! ती कनिउँनिर परिश्रमशील कृषकले नयाँ सपनाको डचाङ लगाइसक्यो ! के रोप्ला त्यो
स्वादिलो पदार्थ जो दरिद्वको डल्लो-डल्लो मजा हो ? अनि त्यहीँनेर के त्यो ? म उखु भन्न सक्तिनं- हो ! शायद जुनेलो होला ? हेर ! धानको
बीचमा एउटा रिकेट (सुकेनास) लागेको झीनो बाङ्गै डाँठको रूख टिङ्गरो
छ, मानौं सत्यको छाया हो । खेतमा चउन्न थियोरेम् (सूत्र, रेखागणित
हल् स्टीभेन्सको) पढ्न लागेझैँ छन् । अनि एउटा चुटाहा पराल
झटनीहरूको युप्रो पिरामिडको रूपमा परिणत गर्न लागिरहेछ । जति किसानको प्राकृत बृद्धिमा रेखागणित र सूक्ष्म विज्ञान होलान् त्यति यी
वैज्ञानिक यन्त्रालयहरूमा कहाँ पाइँदा होलान् र ? जीवनसँग नजोडिएको भौतिक रसायनशास्त्रहरू यहाँका ठिटाहरूले कलेजमा पढिरहेछन् ! एक
पाटामा चुटेका झटनीहरूको कलात्मक गलैँचा र सुकुलवीचको बिछ्यौना
देखिन्छ ! अनि हेर त्यो झोपडी ! सानो पुतलीघर जस्तो- जहाँ दुई
बच्चा फक्ल्याँटो नभएको
ढोकामा बसेका- भर्खर धाननेर बिलाए !
त्यसलाई पनि एउटा रूखले राम्रो बनाएको छ- मानौं नेपालमा घर र रूखहरू सामान्य प्रवृत्तिले संगत छोड्न चाहँदैनन् । आग्नेय ढल्का
लिएको चारहाते डाँठमा झीनो झुप्पा छाडेर उत्तर लागेको हाँगो भएको दुई हात फेरि बाङ्गिएर झीनो डाँठले शिरभुप्पा आकाशतिर उठाएर 'म
पनि जीवन-सुखको स्पन्दन चाहन्छु' भन्दै हल्लन खोज्दछ- मानौं वायुको
घचेडको ईश्वरसंकेतपछि स्वर्गको बास्ना छ ! अनि त्यसअघि सानो बार १२६८लक्ष्मी निबन्ध-संग्रह
