स्वर्गका देउताहरू रुन्छन्, किनकि दिव्य प्रेमको सुनौला प्रदानलाई तिनै
आँखा निरादरको दृष्टि दिन्छन् जसद्वारा देवताहरू मानव-हृदयमा सानो स्वर्ग दिनदिनै बनाउन चाहन्थे । सूर्योदयबाट मिल्ने आनन्द छाडेर म टक्सारको पछि दौडदछ् र प्रकृतिको जादूलाई नदेखेर भन्दछु कि 'मानवजीवन खालि दुःखको भण्डार हो ।
त्यस मनुप्यले के आनन्द अनुभव गन्यो जसले फूललाई फूलभन्दा
बढ्ता केही देखेन, जसले सपनाको बिमान चढेर र तरङ्गहरूका मधुर
लहरहरूमा गुलाफको फूल झैं ढलीमली खेल्दै चलेन ? जसका निमित्त
हावामा बस्ती छैन र बादलमा शहर छैनन् । 'एक टुक्रा खरी' को उपर
प्रबन्ध लेखेर संसारलाई चकित गराउन स्ने मनुष्यहरूसँग दांज्दा ती मनुष्य मनुष्य नै होइनन् जो खरीका पहाडहरू पाए पनि बोधो व्यापारको दृष्टिले मात्र हेर्दछन् । मलाई यस्तो लाग्दछ कि कुवेरभन्दा गरीब व्यक्ति दुनियाँमा कतै पनि छैन, र गरीब-धनीका भेदहरू मनुष्यभित्र रहने नासमझको सहज बृद्धिमा निर्भर भएको जस्तो लाग्दछ । अक्सर गरेर ती घनीहरू ती गरीबभन्दा धेरै गरीब हुन्छन् जो बाह्य रङ्गदार
सामग्रीहरूका अभावउपर दिव्य कल्पनाले भृषित 'ोपडीका हरेक फूलमा
स्वर्गका परीहरू नाचेका देख्तछन्, जसलाई जूनमा सपना ओर्लेर आउँछ,
जो उदय-अस्तका सुनौला दृश्यमा हृदयलाई कुबेरभन्दा धनी बनाएर परमेश्वरको सोझो चैतन्यले गद्गदाएर उठ्तछन् । कल्पनाको कमी हुने पुरुषहरू भित्तामा रङ्घरोगन लगाउन चाहन्छन्, चित्रकारीले सिंगादछन्
तर कल्पनादार धनी-गरीब आफ्नो झुत्रैफात्र कोरन-किरिन लिउन उप्केको बुट्टे भित्तामा सहस्ररजनीभन्दा रमाइला कथाहरू देख्तछ र तिनैद्वारा
आलस्यक्तो लहडीपनमा अनेक त्रित्रकारीहरू पाउँछ । प्रकृतिले 'अदलाबदला' को नियम लिएजस्तो विदित हुन्छ र जहाँ घनीहरू बाह्य
भिलिमिलीमा बोधा यन्त्र झैं रमाउन्नन् । गरीबहरूलाई त्यो जादू-
जोशिला
कल्पना दिएको छ जसले दारिद्वचउपर हँस्सी उडाउँछ र
मनष्यलाई देवताहरूको विलार/नजीक पृस्याउँछ । हामी सूर्य उदायो
भन्दछौं तर ज्यापू भन्दछ 'स्व स्व ! भगवान् कस्टो सुन जस्टो भएर
उडायो !' गरीब बाहुनचरीहरू श्राद्ठको चुकानीलाई तारीफ गरी गरी,
कहिले च्यौरासी व्यञ्जनमा एक व्यञ्जन बनाउँछन्, कहिले भन्दछन् कि
स्वर्गका देवताहरू यत्तिको मीठो' चीज खान पाउंदैनन् र यो पृथिवीको ११४.“तष्ष्मी निबन्ध-संग्रह
