Lalitya bhag 1 ra 2/nepal ra nepali

नेपाल र नेपाली

(१)
उत्तर हिमगिरि मुकुट समान
दक्षिण सीमा हिन्दुस्थान ।
पूर्व र पश्चिम मेची काली
नदी बगेको सीमा पाली ॥

(२)
यस चौखुटको भित्र विशाल
देश छ हाम्रो प्रिय नेपाल ।
बल, साहसमा जसको नाम
लिन्छ खुशीले विश्व तमाम ॥

(३)
डाँडा, चुचुरा, खाँच, पखेरा,
टार तराई-प्रभृति घनेरा ।
अङ्गभङ्ग छन्‌ यसका राम्रा
जीवन-पोषक आश्रय हाम्रा ॥

(४)
सर्प बराबर कुटिलाऽऽकार
विविध नदीका उज्ज्वल हार ।
देख्दा यसको वक्षस्थलमा
खुशिको नचरी लाग्दछ दिलमा ॥

(५)
पर्वत-माला पत्रै पत्र
परी जमेका प्रबल पवित्र ।
हिमगिरि-तटको देश छ हाम्रो
सबको प्यारो सबको राम्रो ॥

(६)
शीतल हिमको स्वच्छ निथार
बग्दा लिइकन लाखन धार ।
जो जति छाँगा, छहरा पर्छन्‌
तिनले अद्भुत सुषमा भर्छन्‌ ॥

(७)
खहरे, खोल्चा, डन्डुर छहरा
काला चुचुरे लेक र पहरा ।
प्रकृति-विनिर्मित शिल्प अनेक
देख्दा दिलमा लाग्छ उदेक ॥

(८)
उज्ज्वल लम्बा हिमको काँठो
बहुधा बादल हिँड्ने बाटो ।
त्यस बाटाको तल्लो भेक
विकट भोट वा ठन्डा लेक ॥

(९)
असी वर्षतक पूर्ण जवानी
कायम राख्ने हावा पानी ।
तर त्यो खपने बिरलै हुन्छन्‌
जुन लेकाली खास भनिन्छन्‌ ॥

(१०)
हिमका अद्भुत बुटी निकाली
च्याङ्ग्रा भेडा चम्री पाली ।
जीवन-यापन गर्ने क्रम छ
खेती-पाती बहुतै कम छ ॥

(११)
न सभ्यताको कृत्रिम छाप
न ठगी, झगडा चुक्ली-पाप ।
हट्टा-कट्टा भोला-भाला
सबको जीवन-पन्थ निराला ॥

(१२)
हिमको वनमा शुद्ध पवनमा
सानू गद्‌गद भैकन मनमा ।
प्रकृति निरन्तर चहचह गर्छे
कृत्रिम जुगतिर आँखा तर्छे ॥

(१३)
शिरको शोभा त्यसमा बेस
मृदुल पैतला-तुल्य मधेश ।
मेरुदण्ड झैँ बिचको खण्ड
दिन्छ दुवैतिर जोड अखण्ड ॥

(१४)
अहिल्यै हिमगिरिबाट छुटेका
खण्डखण्ड भै टम्म जुटेका ।
उपपर्वतमा जीवन धारी
लाखन झुप्रे गाम तयारी ॥

(१५)
तिनमा रहने धेरै जाति
किन्तु काममा एकै छाती ।
धान, मकै, जौ, गहुँ, भटमास-
प्राकृत सबको खेती खास ॥

(१६)
कतै घना वन, बाँझो, पर्ती
कतै अबादी रसिलो धर्ती ।
कतै उज्याला जलका माला
कलकल खलखल खोलानाला ॥

(१७)
वारी पारी गर्नुपर्दा
विकट नदी वा खोला तर्दा ।
साना फड्के, साँघू डुङ्गा
कतै तुइन अद्भुत झोलुङ्गा ॥

(१८)
तलतल बेसी, माथी गाम
पाठ परेको बस्ने ठाम ।
किसिमकिसिमका स्वाँरा बारी
ठामठाममा गोठ तयारी ॥

(१९)
नागबेलिया धर्का जस्ता
गामगाममा पस्ने रस्ता ।
थोरै तेर्छा धेरै गाढा
वरपर घरघर बाच्छा पाडा ॥

(२०)
खेती-पाती, डोको-नाम्लो
गाई-भैँसी कुम्लो-काम्लो ।
भेडा-बाख्रा भन्दै सारा
बग्छ निरन्तर जीवन-धारा ॥

(२१)
पसिना काढी साँझ सबेर
जिनतिन गुजरा गर्ने धेर ।
जाति अनेकौँ यहाँ रहन्छन्‌
भाग्यवादमा प्रायः बहन्छन्‌ ॥

(२२)
बिच-पर्वतको यो सब चाला
अझ तलतिरको रङ्ग निराला ।
लम्बा सानू चुरिया डाँडो
साथै अद्भुत जङ्गल ठाडो ॥

(२३)
यसमा कम छन्‌ बस्ती बास
मलेरियाको यो छ निवास ।
दक्षिणपट्टी धान्याऽऽगार
सम्म तराईखण्ड अपार ॥

(२४)
यो छ मटीलो भाग मधेश
यसमा उबजा हुन्छ विशेष ।
राष्ट्रकोषको पोषण पूर्ति
गर्छ सदा यो मङ्गल मूर्ति ॥

(२५)
ग्रीष्मकालको गरमी बढ्दा
नील गगनमा मेघ नचढ्दा ।
रोम कूपका खोली द्वार
सलसल बग्छन मुक्ताहार ॥

(२६)
सब देहाती चातक बन्छन्‌
कुन यो तातो पातक ! भन्छन्‌ ।
तर वर्षाको शीतल आशा
पलपल दिलमा दिन्छ दिलासा ॥

(२७)
यसमा पनि छन्‌ धेरै जाति
भेष र भाषा सब देहाती ।
न त त्यो हिन्दी न त नेपाली
सकल गंँवैया बोली-चाली ॥

(२८)
शिरमा गौछा कटिमा धोती
थोरै श्रममा धेरै मोती ।
देहातीको जीवन-सार
असली जो छन्‌ उनकै हार ॥

(२९)
साँघु, डुङ्गा, रास्ता पक्की
बाँध पैनको नयाँ तरक्की ।
क्यै नहुनाले सब देहाती
बखतबखतमा पिट्छन्‌ छाती ॥

(३०)
यसमा केही काल अगाडि
थियो भयङ्कर जङ्गल झाडी ।
बढ्दै आयो पछि आबादी
वन दिन थाल्यो मृत्यु-समाधि ॥

(३१)
चौबर बढ्दा कृषिको भन्दा
लकडी बिक्री गर्ने धन्दा ।
वनमा ज्यादा घुमे कुठार
नाम मात्र भो कृषि-विस्तार ॥

(३२)
तृष्णा अन्धो, लाल्चा धमिलो
लोभ छ मुटुमा चिलने कमिलो ।
जसले हाम्रो वन-धन जम्बा
पहिल्यै ज्यादा गर्यो बिकम्बा ॥

(३३)
तीन किसिमको हावा-पानी
तीन किसिमको आनी-बानी ।
तीन किसिमको शक्ति-विचार
राष्ट्र छ तरु एक अपार ॥

(३४)
यो हो हाम्रो प्रिय नेपाल
प्रमुख पहाडी राष्ट्र विशाल ।
यसमा रहने भुजबल-शाली
वास्तव हामी सब नेपाली ॥

(३५)
जन्म जहाँको जाति वहाँको
वास जहाँको भास वहाँको ।
ठाम मात्रको भेद छ खालि
राष्ट्र-दृष्टिमा सब नेपाली ॥

(३६)
खोच, घाँच, वा टार, कछाड,
थूम, तराई, लेक पहाड ।
सबतिर रहने भुजबल-शाली
वीर लडाकू सब नेपाली ॥

(३७)
म छु मधेसे तिनि लेकाली
तिमि छौ जुम्ली, उनी पाल्पाली ।
प्रान्त-विनिर्मित भेद निकाली
हेर्दा हामी सब नेपाली ॥

(३८)
एक बगैँचा, लाखन-भाँति
ढकमक फुलका भेद र जाति ।
तिनको रक्षक राजा माली
एक छ, हामी सब नेपाली ॥

(३९)
मनमा सल्लो साल गुहेँली
थरिथरि रुखहरु छुनुमुनु खेली ।
साथ रहन्छन्‌ जात नफाली
हामी करोडौँ सब नेपाली ॥

(४०)
कोही कटिमा पटुका बाँधोस्‌
कोही शिरमा फेटा बाँधोस्‌ ।
कोही भाङ्‌रा गादोस्‌ खालि
वास्तव हामी सब नेपाली ॥

(४१)
चाहे घोकौँ चण्डी गीता
चाहे प्रापारमीता ।
घार्मिक मतको भेद छ खालि
वास्तव हामी सब नेपाली ॥

(४२)
लड्दा उनको शक्ति लिएर
दूर काँगडासम्म गएर ।
बोल्थ्यौँ जय जय गोरख-काली !
थियौँ यशस्वी सब नेपाली ॥

(४३)
उस वेलाको राष्ट्र-विधाता
गोर्खाऽधिपको लाग्दा नाता ।
पाएका हौँ पद गोर्खाली
वास्तव हामी सब नेपाली ॥

(४४)
रहन-सहन वा भाषा-भेष
फरक भए तापनि यो देश ।
सबको प्यारो मङ्गल माली
यसको जनता सब नेपाली ॥

(४५)
भिन्नै होस्‌ त्यो हावा-पानी
भिन्नै होस्‌ यो आनी-बानी ।
भिन्नै होस्‌ त्यो बोली-चाली
तैपनि हामी सब नेपाली ॥

(४६)
चाहे खुकुरी खड्ग जगाऊ
चाहे बन्दुक तोप दगाऊ ।
चाहे लेऊ भाला खालि
वास्तव हामी सब नेपाली ॥

(४७)
जसका कुलको जस्तो धर्म
त्यै माफिकको त्यसको कर्म ।
छैन कसैको निन्दा गाली
वास्तव हामी सब नेपाली ॥

(४८)
यै हो हाम्रो वीर-पताका
यै हो हाम्रो राष्ट्र चनाखा ।
यसकै रेखा-रूप सम्हाली
रहने हामी सब नेपाली ॥

(४९)
भाक्सू, मलया, बर्मा, श्याम,
सिक्किम सबतिर भाषा नाम ।
थामी रहने धैर्य अँगाली
कोटि अधिक सब नेपाली ॥

(५०)
यो नेपाली पलको माने
व्यापक छ भनी मर्म नजाने ।
रहला कसरी राष्ट्र विशाल
गर्नै पर्दछ यसको ख्याल ॥