Shakuntala/chaturtha-sarga

चतुर्थ सर्ग
मैनकानृत्य र तपोभङ्ग

हे साधो सुन ! मूर्ख छौँ सब तिमी फुम्रा कुरामा पन्यौ ।
ढुङ्गा आसन भो, हठै व्यसन भो, भन्‌ स्वर्गबाटै झन्यौ ॥
शय्या एक बनाउनू मखमली बुट्टा भरी सुन्दर ।
यौटा राख त अप्सरा मृदुमुखी देखिन्छ है ईश्वर ॥
(१)

चिम्टाका बदला चुरी छनछनी 'गाँजा त्यजी कामिनी ।
शिक्षा प्रेम लिए जगत्‌ भुलिगए मायाविनी यामिनी ॥
आँखा आधि गरी निमीलन सुखी सन्मार्गमा सत्वर ।
आरु, सुन्दर नागिनी धर गला, पाक त्यहाँ ईश्वर ॥
(२)

विश्वामित्र थिए अनन्त तपमा तेजी थिए धप्धप ।
ढुङ्गामाधि जमेर आसन कडा भनज्थे महान्‌ पादप ॥
त्यस्ताको पनि चित्त डग्मग भयो आनन्द नाचीकन ।
मुद्रा छैन अनङ्ग, बिभछ शर है ! भो छोड माला, वन ॥
(३)

(भुजङ्गप्रयात)
नटी मेनका छम्छमाञन्‌ अगाडि ।
कटी भाँच्न लच्की लिई चाल भारी ॥
भुलून्‌ गर्व हेरी सबै आज साधु ।
मसीनो कलाको भजी मोहजादू ॥
(४)

बनून्‌ दीप्त आँखा सबै सौख्य पाउन्‌ ।
खुली स्वर्ग झल्काहरू झल्किजाङन्‌ ॥
सफा पाउ राम्रा सधैँ छम्छमाउन्‌ ।
सबै श्लोकले 'हाइ क्याबात' पाउन्‌ ॥
(५)

तपस्वी बडाका खुलून्‌ आज आँखा ।
हँसीला उज्याला परी जग्मगाउन्‌ ॥
यहाँ एक कन्या अनौठी उज्याली ।
नटी मेनकाकोखमा जन्म पाउन्‌ ॥
(६)

झुकी साँझ आइन्‌ झरिन्‌ एक तारा ।
थियो चारु घुम्टो फिका मिर्मिरिको ॥
पखालेर लाली उँचा टाकुरामा ।
झरिन्‌ शीतका बूँद ली फूलमाथि ॥
(७)

कणा सौरभी कुद्न लागे मरुत्‌मा ।
सबै ठाँटका फूल पारेर मस्त ॥
निशा झिम्किइन्‌ झूल तानेर नीलो ।
सजी कामको फूलगुट्टे निछौना ॥
(८)

थियो दिव्य षड्यन्त्रको सूक्ष्म जादू ।
कहाँ टिप्न सक्थे त्यहाँ हेर ! साधु !
यता मेनका मोहिनी छम्छमाई ।
उता कोयली साँझमा सौध्न आई ॥
(९)

तपस्या त्यसै शब्द सुन्दै डराई ।
मरेका सबै मासु आयो पलाई ॥
जगतृतर्फ आँखा खुले चल्मलाई ।
जसै मेनकाले परीगान गाई ॥
(१०)

नवात्योचरीकक वात्यो महो
न वा कृष्णको मोहनी मा ?
न वा विश्वसौन्दर्यको चातुरी हो?
यसै कान पीयूषले नै भरी भो॥
(११)

बडा सागासाएुल्य ल्य आँखा लगाई ।
फर्के सुनी छम्छमाई ॥
जसोरी उषाका सुनौला नचाई ।
तपस्वी निशाको वनै डग्मगाई ॥
उघारेर आँखा नगी पूर्वतर्फ ।
महा$५शचर्यको दृश्य दिन्छन्‌ खुलाई ॥
(१२)

फुले: चाँद ठूला जगत्‌ भो ।
त्यहाँ सयले सफा अङ्गलाई ॥
दिई चारु लच्का घुमाई नचाई ।
अहा ! कामगाना शशीमा सुनाई ॥
(१३)

यतां चन्द्र हाँसे, उता फूल हाँसे ।
मरुल्लोल छन्‌ वल्लरी फूल-आशे ॥
रँगी पङ्ख वासे, उता एकनासे ।
॥ सरिच्चालले लोक कल्लोल गाँसे ॥
(१४)

सबै पुष्पले कामवास्ना निकासे ।
रँगाएर छाती सबै साधु छासे ॥
मिही भित्रको प्रेरणा गन्ध मासे ।
कचौरे बने क्वै, कुनै छन्‌ गिलासै ॥
(१५)

हरा वृक्ष हाँसे सबै दुःख नाशे ।
झरी झर्न लाग्यो वनैया बतासे ॥
जुहारी अकाशे परी दिव्य हाँसे ।
टिपी स्वर्ग-हीरा नयाँ माल्य गाँसे ॥
(१६)

झझल्‌झल्‌ झझलझल्‌ छ झल्कीरहेको ।
मरुल्लोल कल्लोल छलछल्‌ छ छल्‌छन्‌ ॥
जहाँ जून टल्पल्‌ छ चल्मल्‌ चलेर ।
ककल्‌कल्‌, नयाँ कल्पना कल्कलाई ॥
(१७)

यता स्वर्गका अप्सरा छम्छमाए ।
मिही झिम्किने चालले चम्चमाए ॥
उता वायु नै गन्धले झम्झमाए ।
यता रङ्ग नै राप भै रम्रमाए॥
(१८)

“सधैँ के तपस्या ?” भनी पालुवाले ।
नयाँ कामको रङ्गकी बैंसवाली ॥
भरीलो नशादार चापल्यद्वारा ।
गरी वायुको आड पाई इशारा ॥
(१९)

चुमे पातले पात त्यो प्रेरणाले ।
हन॥ 2001 नाम ली गन्धवाह ॥
अँगाः का | 0 खा ००० ।
गिज्याई मुस्कुराई ॥
(२०)

भने च्याखुराले “छ सौन्दर्यभित्र ।
अहो ! मारको मोहनी क्या विचित्र ॥
त्यही स्वर्ग देखिन्छ, त्यो हो समाधि ।
अरू शून्य हो, शून्य वैकुण्ठगादी ॥”
(२१)

त्यसै स्वर्ग ओर्ल्यौ तपस्या गिज्याई ।
परीरूप भन्थ्यो “सबैले मलाई ॥
सधैं खोज्दछन्‌, साधु ! संसार त्यागी ।
नदेख्ने नटिप्ने सबै हुन्‌ अभागी ॥”
(२२)

झरे झल्किई निर्फरी शीकराणु ।
सुधारश्मिका वन्य मीठा मरुत्‌मा ॥
मिल्यो जूनमा शब्दमाघुर्य सारा ।
झन्यो कानमा दिव्य पीयूषधारा ॥
(२३)

परी भन्दछिन्‌ निर्भरी झैं बनेर ।
सबै ग्रामका शब्दका माघुरीमा ॥
“अकेला उनी बस्नलाई उठेर ।
कहाँ छन्‌ तिनी श्री ?” भनी खोज्न लागे ॥
(२४)

तिनी मुस्कुराएर नाचेर आइन्‌ ।
बन्यो स्वर्ग प्रासाद आनन्दलाई ॥
पहीलो त्यहीँ ब्यूँफियो प्रेमनामा ।
कुनै तत्त्व मीठो दुवैका नशामा ॥
(२५)

सबै विकारङ्गार भो प्रेमलाई ।
ब्यूँफझिए काम सौन्दर्य पाई ॥
पहीली उषा फुल्न लागी गुलाफी ।
उठे। राम-बुट्टा बनी छिर्बिराई ॥
(२६)

महाशून्यमा तारका झिल्मिलाए ।
फुले चाँद नालाहरू झल्मलाए ॥
सबै कीयलीले वनै खल्बलाए ।
जसै कामले रङ्ग राम्रा रँगाए॥
(२७)

'शशी-मोहले मुग्ध बन्छन्‌ चकोर ।
नदी चल्दछन्‌ प्रेम बेली विलोर ॥
जुहारी बने हेर तारा उज्याला ।
चढे इन्द्रका कण्ठमा प्रेममाला ॥
(२८)

सबै सत्य पग्ली शशीमा सुधा भो।
त्यही दिव्य सौन्दर्यले स्त्री बनाए ॥
असत्‌ बीच लज्जा बनी चारु लाली ।
भयो नृत्य नै जिन्दगी नाम खालि ॥
(२९)

"लताकेशमा रेशमी पालुवा छ।
मुगा ओठ मेरा, गुलाबी कपोल ॥
नशामा छ नाला उषालाल लोल ।
ममा प्रेम गर्नेछ को आज ? बोल॥
(३०)

म ता माघुरी सत्यको मोहनी हुँ ।
म आत्माहरू खिच्न आएँ झरेर ॥
सबै स्वर्गका तर्फ बोलाउँदी छु ।
असत्‌को तपस्या अरू हुन्छ हेर ॥
(३१)

नछोए असत्ले जगत्मा मलाई ।
बडो लाजले भाग्छ आत्मा डराई ॥
भए प्रेम सच्चा म लैजान्छु स्वर्ग ।
नजान्ने कुनै प्रेम गर्नै मलाई ॥
(३२)

म देखेर जो मोहनीले छुँदैन ।
उ आत्मा जगत्मा सजीवै हुँदैन ॥
तपस्या महुँ, ईशकी भै सिँगार ।
अरू कष्ट हुन्‌ हेर फुम्रा अँगार ॥
(३३)

तपस्वी हठी शून्यमा पुग्छ मेरो ।
भुली मोहनी, गर्व ली तुच्छ सार ॥
सबै सिर्जना डग्मगाएर काँप्छे ।
सबै सभ्यता बन्छ कालो अँगार ॥
(३४)

“म बोलाउँदी भै तिमी बोल प्यारा !
तिमी बोल्नुमा स्वर्ग आधार लिन्छ ॥
न ता रुन्छु सारा जगत्‌ नै जलाई ।
सुने फुल्छ सारा जगत्‌को भलाई ॥”
(३५)

भरेका सुगन्धी सफा शीतभित्र ।
सबै कौमुदीका कणा बोल्न थाले ॥
सुनी कल्पना योग धिक्कार्न लागिन्‌ ।
तपस्या डराई अखूतर्फ भागिन्‌ ॥
(३६)

तपस्वी बने लट्ठ, आँखा खुलेका ।
भयो प्रेरणा आधि बोलाउनाको ॥
दबाए त्यसै भाव लज्जा उठेर ।
दुवै नेत्र भन्थे 'नछाडे मलाई ॥'
(३७)

त्यहाँ त्यहाँ एक एक एक फुल्का भयो उल्का ।
नराम्रो कुरा क्यै सुनायो कराई ॥
नराम्रा कुराका सबै त्रास पस्दा ।
उनी तर्सिइन्‌ “लौन नी" भन्नलाई ॥
नशा किर्किरी भो, भयो ढक्क छाती ।
“बचार कुनै” भन्दछिन्‌ ती “मलाई ॥"
(३८)

तपस्वी उठे गर्न रक्षा परीको ।
तिनी ठाँचाइक माड पपाई लजाई ॥
जसोरी कुनै वल्लरी ।
बडौ वृक्षको आड लिन्छे समाई ॥
(३९)

भयो स्पर्श त्यो कान्तिको झै धरामा ।
जहाँ कौमुदीका सुधा वर्षनाले ॥
सबै रोम जस्ता मुनामा हजारौं ।
नयाँ कम्प लिन्छन्‌ भिजेका कणाले ॥
(४०)

तिनी प्रश्न गर्छन्‌ “कहाँबाट आयौ ?
कहाँबाट द्राहरू मिष्ट ल्यायौ !?
परी हौ कि कोही कि देवी उज्याली !
नढाँटी तिमी बोल सङ्घोच फाली ॥”
(४१)

उनी लाम्चिला नेत्रका ती कुनाले ।
यसो हेर्न लागिन्‌ झफुकी लाज मानी ॥
यता लाजका हात ब्यूँझी सँभाले ।
पछ्यौरा उता लकिँदा बिर्सनाले ॥
(४२)

हरे ! के छ यो कामिनीका कलामा !
सबै षट्पदी छन्‌ फुका कोपिलामा ॥
तरी उर्मिवाला अनोखी तरङ्ग ।
वसन्ती मरुत्‌ खोज्दछन्‌ दिव्य अङ्ग ॥
(४३)

सुगन्धीपना बैंसको ठाँट पारी ।
महामोहको मोहनीतुल्य भारी ॥
कलीलो लिई ओठ फुल्दो छ सारा ।
तपस्वी लगाई छखुट्टै किनारा ॥
(४४)

भई मोहनी ईश लदट्ठ्याउँदा छन्‌ ।
कुनैमा सुधा दी कुनैमा विषै दी॥
कुनै आसुरी कामले लट्ठ पर्छन्‌ ।
पिई मर्त्यताको सुरा यो अनादि॥
(४५)

महात्माहरूबाट दृष्टान्त पाई ।
अजेया ,यिनी छन्‌ भनी बैंसलाई ॥
तपस्यापरी सुन्दरी चट्ट छोडी । “
सबै भज्दछन्‌ कामिनी भुन्भुनाई ॥
(४६)

झिना झुन्झुने स्वर्गाका तारलाई ।
मिलाएर बोल्ने कलाको मिठाई॥
तपस्याहरू लाख गर्थे तथापि ।
म पाए सधैँ सुन्न ती कान थापी ॥
(४७)

तिनी भन्दधिन्‌ बीन झैं रुन्झुनाई ।
सबै कोषमा शब्द पीयूष ल्याई ॥
त्यहीँ फेरि चाली उछाली उचाइ ।
सबै सप्तक स्वादुका शब्द छाई ॥
(४८)

“म ता मेनका स्वर्गकी नाचनानी ।
थिएँ अप्सरा देवताकी बयानी ॥
वसन्ती थियो नृत्यमा लाल नाग ।
जहाँ देवता भृङ्ग झै झुल्न लागे ॥
(४९)

म लाली हुँदा लाजका फूल फुल्थे ।
यहाँ यी घरामा गुलाबी बयानी ॥
झरी सूक्ष्म झल्का त्यही गानबाट ।
सुधा भर्दछन्‌ कोयली कानभित्र ॥
(५०)

थियो नाटघशाला जहाँ देवबाला-
हरू निर्झभरीका हँसीला जुहार ॥
टिपी शन्दले गानमा दिव्य सार ।
भरी नाचमा जोड्न खोज्छन्‌ सिँगार ॥
(५१)

त्यहाँ नाच गर्थे सबैका अगाडि ।
निशाकज्जली मोह झैं केश छाडी ॥
त्यसै कालमा मर्त्यले सम्झिनाले ।
गिच्यो आँसु मेरो त्यहाँ हृद्‌ छुनाले ॥
(५२)

वहाँ प्रेममा भावना मात्र हुन्छन्‌ ।
जहाँ प्रेम सच्चा घराभित्र हुन्छन्‌ ॥
भ्रयो दिव्य भावानुसारी रुलाई ।
त्यहाँ हर्षको नाचमा झन्‌ मलाई ॥
(५३)

उठ्यो इन्द्रको वीर भौँमाथि आँधि ।
र आज्ञा भयो छैन तेरो समाधि ॥
घराको वियोगी हरामा गएर ।
बसेस्‌ खालि खल्लो कुरामा रहेर ॥'
(५४)

म बले त्यहाँ च्याँठ लाग्यो अनन्त ।
अँध्यारो पसै झैं थियो दिग्दिगन्त ॥
यहाँ कोयली शन्द खल्लो सुनेर ।
म छुँ र भएँ आड शून्यै भएर ॥
(५५)

म नाचूँर गाउँ भने झैं भएछु ।
भर झैं दिशामा यहाँ रङ्ग रङ्ग ॥
थपूँ मञ्जरीमा सफा कल्कलाई ।
भयो वेदना झैं सरित्‌ सल्सलाई ॥
(५६)

कला सम्झिएँ सत्यको भाव भर्ने ।
भयो भित्रको प्रेरणा गान गर्ने ॥
यहाँ चालमा दिव्यता नै नपाई ।
भयो सक्सकी नाच्नलाई मलाई ॥
(५७)

तिमी फूलका बाहुलीबाट गाला ।
दुग्मापि फुल्ने छिपाएर लाली॥
'अरू के भनूँ के भनूँ' को मिठास ।
भई चल्मलाई बनिन्‌ चित्र खास ॥
(५८)

खुल्यो चाँदनी चारुको निस्कनाले ।
त्यसैबीच चाँदी किनारा उज्यालो ॥
सबै प्रेमका भावका कोपिलाको ।
लिई चारु उक्साइको गन्ध छाले ॥
(५९)

सबै बैंसका लाज लाली सुराले ।
शाशी झै परीमा शशी मुस्क्राइन्‌ ॥
मिही व्यङ्गय जस्ता गुलाबी सफाइ ।
" लिएका अनौठा नबोल्ने कुराले ॥
(६०)

सुधासङ्‌ लिएको सुधारशिम छाई ।
खुल्यो दिव्यता बाटुलो झल्मलाई ॥
कलीलोपना हास्यमा कल्कलाई ।
प्रभाको सफा नव्य संसारलाई ॥
(६१)

हरे ! देख्न पाए तिमी बुझन सक्थ्यौ !
रहेछन्‌ केती स्वर्गमा झिल्मिलाई ॥
बनी च्याखुरा नेत्र भै मुग्ध दोटै ।
नबोलूँ नबोलूँ पिक भो मलाई ॥
(६२)

जुनेलीपनाले बने झैं सजीव ।
थियो नेत्र पानीभरी कल्कलाई ॥
यसै उड्दछन्‌ की दुवै नेत्र मेरो ।
तिमीतर्फ भन्ने छ झस्को मलाई ॥
(६३)

भए चित्रकारी भरी रङ्ग भारी ।
त्यही चाल झल्का सफा ठिक्क पारी ॥
जुनेली दिई दिव्य पानी उतारी ।
जगन्नेत्रमा मोज दिन्धें म भारी॥
(६४)

हरे ! सक्छ को खिच्न रेखा मिहीन ।
परी इन्द्रमाया जगत्मा दिएन ॥
सधैँ कल्पिनाको लिएका मिठास ।
भयौँ तिर्सना मूर्ति झैं चित्र खास ॥
न साफल्य पायौं न बन्छौं हताश ।
(६५)

न मिल्ने, न खुल्ने, न फुल्ने, न गल्ने ।
सबै चीजको झै तिनी छन्‌ मिठास ॥
लता विश्वकी श्री सफा दिव्य पाई ।
फुले झै हिले झैं छुँदै स्वर्‌ बतास ॥
(६६)

छ जो नेत्रको नीलिमामा चढेकी ।
उज्यालो नटी दिव्य सौदामिनी भै ॥
घना केशको मेघ चढ्दा हिमाल ।
यहाँ नाच गर्थी बनी दिव्य ज्योति ॥
(६७)

कुरङ्गीहरूका हरा राज्यरङ्गी।
वनैया कलेजी कलीला मुनाले ॥
ननोलेर बोल्थे त्यसै भल्किनाले ।
मुगाओठ राम्रा मिही झल्किनाले ॥
(६८)

त्यहाँ ब्रह्मको अमृता$नन्द झल्की ।
तपस्वी रमाए सुधा दिव्य टल्की ॥
त्यहाँ खोज आफ्नो पुग्यो सिद्धिचूली ।
भए मुक्त ज्यूँदी जगज्जाल भुल्दा ॥
(६९)

लिए हात आहा ! लता झैं कलीलो ।
'शाशीको सफा बाहुली झैं हँसीलो ॥
जहाँ पुष्परेखा नशादार राम्रा।
छुँदामा नशामा नशा झैँ दगरर्छ ॥
(७०)

तपस्यापिपासा बुभ्यो बाहुलीमा ।
" त्यहाँ चुम्नको चारु आनन्द चाखी ॥
रस्तीला भएका तिनी बोल्न थाले ।
सुनिन्‌ लज्जती लाजकी मेनकाले ॥
(७१)

“तिमी मोहिनी ईशकी ुमतुल्ल्य ।
सबै विश्वकी माधुरी झैं अमूल्य ॥
तिमी चाँदनी छौ निशाभित्र काली ।
जगद्द्योतिनी दिव्य ज्योत्स्ना उज्याली ॥
(७२)

तिमी चाँदनी छौ म तिम्रो चकोर ।
तिमी तारका छौ म पानी विलोर ॥
तिमी फूल प्यारी म ता बासना झैं ।
यता दिव्य स्वप्ना, उता सम्झना झै ॥
(७३)

तडित्‌ झैं तिमी छौ म ता मेघमाला ।
तिमी श्री जगत्‌की म ता भाग्यज्वाला ॥
तिमी वल्लरी वृक्षको प्रेम मेरो।
तिमीमा जगत्‌ बाटुलो हुन्छ फेरो ॥
(७४)

तिमी दिव्य सौन्दर्यकी छौ पयोधि ।
म हूँ कर्मि आनन्दको पूर्णिमामा ॥
महँ शौल फुल्दो तिमी स्वर्णचूली ।
वहाँ झक्लियो स्वर्णको नै बिजूली ॥
(७५)

तपस्या सबैकी तिमी सिद्धिदेवी ।
तिमी अप्सरा छौ म ता पादसेवी ॥
म चाहन्नँ है इन्द्रको राज-छत्र ।
म नेता जगत्को यिनै नेत्रभित्र ॥
(७६)

ममा प्रेम राखे दयाकोमला छौ ।
म रच्नेछु यो कुन्जमा विश्व एक ॥
कुरा मात्र तिम्रा बनी बीजतुल्य ।
जगत्‌ रोपिएला उज्यालो अमूल्य ॥
(७७)

बसौं आज हामी जहाँ वल्लरीले। .
बनाई जुनेली सफा पुष्पकुञ्ज ॥
हवाका सुगन्धी उज्याला हिलोर ।
सुखी रोमका स्पर्श दिन्छन्‌ चुमेर ॥
हरा भ्याउमा लोल कल्लोलतूल्य
« बगे झैं सफा कल्कलाई विलोर ॥”
(७८)

तिनी लाज मानी त्यहाँ मुस्कुराइन्‌ ।
सबै स्वर्ग पृथ्वी उज्यालो गराइन्‌ ॥
“म जस्ती निकम्मा” भनी नेत्र तर्छिन्‌ ।
५बिकम्मा कुरा मात्र जान्ने म जस्ती”
भनी खिल्खिलाई सबै दुःख हर्छिन्‌ ॥
(७९)

“म यस्ती निकम्मा छु नाजोर व्यर्थ ।
तपस्वीहरूको अरू नै छ अर्थ॥
मकुण्डी भनी फ्याँक्दछन्‌ स्त्री भनेर ।
महात्मा परीलाइ तुच्छै गनेर ॥”
(८०)

यही व्यङ्गयमा इन्द्रजी माथि हाँसे ।
त्यहाँ मुस्किई वल्लरी स्वर्‌बतासे ॥
नटी चम्चमाए उज्याला अकासे ।
सदा मुस्कुरे नृत्यका माल्य गाँसे ॥
(८१)

यहाँ छन्‌ धरामा अनेकौँ अभाव ।
कडा दुःखदायी स्वभाव ॥
यहाँ फूल काँडाविना राखिँदैन ।
बिनाआँसुको नेत्र कोही हुँदैन ॥
(८२)

तिनी चिन्तिता झै लिएकी भुकाई ।
मलीनोपना फा सिँगारेर लाई ॥
त्यहाँ थप्दथिन्‌ “प्रेममा आँसु भर्छन्‌ ।
वहा रे, भनी भन्दथे क्या ! मलाई ॥”
(८३)

“नटुट्ने पनि प्रेम हुन्छन्‌" भनेर ।
झुकी काननेरै गई क्यै बुझाई ॥
हवाले चुमे झैं गरी भित्र ईर्ष्या ।
“चुमे लोभले हल्लिँदो केशलाई ॥
(८४)

तिनी झस्किइन्‌ भन्दछिन्‌ मुस्कुराई ।
सबै रोम छन्‌ भाव नुभ्ने मलाई ॥
यही मर्त्यको हो पहीलो छुवाई ?
-त्यसैले अनौठा र नौली भएर-
भयो चट्ट के के भए झै मलाई ॥
(८५)

यसैबीच दोटै पसे कुञ्जभित्र ।
रँगीलो वसन्ती सुखो ठाउँ पाई ॥
त्यहाँ कोपिला फुल्दथे जूनलाई ।
हवा चोर्दध्यो वासना चल्नलाई ॥
(८६)

सफा कल्पनाकुञ्जमा चाँदनीको ।
बसेका कलाकार भै झन्झनाई ॥
हरा सिर्जनाको सुवासी हवामा ।
बसे लेखनी चित्र-मूर्छा बनाई ॥
(८७)

त्यहाँ भन्दछिन्‌ मेनका “भै अकेली ।
अनेकौं धरात्रास हुन्छन्‌ मलाई ॥
अकेली हुँदा नन्दने बागभित्र ।
म निर्भीक हुन्थें सुरागान गाई ॥
(८८)

वहाँ कामको वासना देखिँदैन ।
सबै छन्‌ कला मौनमा मस्त हाई !
यह्वाँ कर्कशा मर्त्यता स्पर्श-लोभी ।
हवाका झिना हात लाग्छन्‌ मलाई ॥
(८९)

बहाँ भेद देवी तथा देवताको ।
छ राम्रा कला सिर्जना गर्नलाई ॥
सुवासी त्यहाँ प्रेमका भाव झीना ।
यहाँ टिप्दछन्‌ फूलले- वासनामा ॥”
(९०)

सुनी काम लज्जाहरूमा बिलायो ।
बनी स्वादु आनन्द अर्कै रमायो ॥
वहाँ थप्दथिन्‌ मैनका “दिव्य नीति ।
विना बाँधले राख्छ आनन्दरीति ॥
(९१)

सधैं दिव्य इच्छा कतै छैन बाधा ।
त्यहाँ सिर्जना गर्दछौं स्वप्नलाई ॥
यहाँ बाँधिएकी धराचक्रभित्र ।
बनिन्‌ आज यी खुम्चिए झौँ मलाई ॥
(९२)

जसै उड्नको प्रेरणा पङ्खभित्र ।
ममा कुत्कुती दिन्छ आफ्नो विचित्र ॥
उज्यालो कलाकारकी स्वप्नतुल्य ।
म पाउँ त्यसै उड्न स्वेच्छा-पवित्र ॥
(९३)

न ता बाँधिएकी म भै फूलतुल्य ।
सबै ओठ भै मूक हा ! वैलिनेछु ॥
सफा प्रेममा स्वर्ग पृष्वी हुनाले ।
म बस्नेछु सच्चाइले नै छुनाले ॥
(९४)

नहोस्‌ बढ इच्छा प्रभो दिव्यप्रश ।
हओस्‌ एकली यो सजीली प्रतिज्ञा ॥
'तिमी उद्न खोजेम छोड्नेछु फेरि ।
म बाधा गरी राख्न चाहन्नँ" भन्ने ॥”
(९५)

सुनी भन्दछन्‌ ती तपस्वी विलासी।
“सबै शब्द हुन्‌ सिद्ध तिम्रा विकासी ॥
न यो प्रेम मर्ला न ती पङ्ख उड्लान्‌ ।
विषादी कुनै आँसु झैं भै अकाशी ॥”
(९६)

परी मेनका ती नजीकै भएर।
क्रा गर्न थालिन्‌ यसो टाँस्सिएर॥
जसोरी सता फुल्न स्वेच्छा मिलेकी ।
जहाँ स्वर्ग सम्झी उहीँ टाँस्सिइन्छे ॥
(९७)

त्यहाँका क्रा गर्न लागे समस्त ।
हरे ! जिन्दगी नै नहोला समस्त ॥
यही चित्र हेड जनी आज मस्त ।
सुनूँ भित्रका कानले सुस्त सुस्त ॥
(९८)